MAKALELER / KARTON KUTUNUN ÖNEMİ
KARTON AMBALAJLARÖzel Baskı sistemleri, geliştirilen koruyucu yapı ve katlama cihazları, karton ambalaj üreticilerini, yüksek teknolojiden yararlanırken geleneksel imajlarını korumalarını gerçekleştirdi. Karton kutular çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Kuru gıdadan, pastane, dondurma, toz deterjandan, oyuncak, tekstil, saraciye ürünlerine kadar birçok ürünün ambalajı olarak karton kutu kullanılır. Karton kutular, çeşitli kalınlıkla karton kullanılarak üretilir. Karton kutu üretiminde kullanılacak kartonun seçimi yani kartonun gramajı ve özellikli olup olmaması, tümüyle içine konulacak ürünün özelliğine göre yapılır.Karton üretiminde teknolojik gelişmeler sonucu çok özel karton kutu üreticisine büyük olanaklar sunan kartonlar mevcut. Neme karşı dirençli, kolay katlanabilir gıdaya uygun, ağartıcı kullanılmadan üretilmiş hatta PE, PP ya da PET film lamine edilmiş hazır kartonlar mevcut. Özel olarak yetiştirilmiş uzun elyaflı ağaçlar kullanılarak üretilen kartonlar, klasik kartonlardan daha düşük gramajlardadır. Örneğin normal 650 gr.'lık karton kullanılarak üretilen 3 kg.'lık deterjan kutuları, neme karşı direnç kazandırılmış 480 gr. karton kullanılarak da üretilir.Karton kutu, yalnızca karton kullanılarak üretilmez. Kartonun tek başına sertlik, patlama, kopma, nem ve su bariyer değerlerinin yetmediği yerlerde yani içine konulacak ürünün özelliklerine göre karton ambalaj üretiminde kullanılan kartonlar, bazı özel işlemlere tabi tutulur. Bir başka iç ambalajla desteklenebilir kullanılan karton emprenye ya da lamine edilir. Örneğin bir iç torba kullanılabilir, neme karşı dayanıklı olması için filmle kaplanabilir, mumlanabilir ya da astarlanabilir. Dondurulmuş gıda kutularının her iki tarafı PE'le kaplanır (laminasyon) Yine kartonun neme karşı bariyer özelliği kazandırılması için kartonunun bir ya da iki tarafı mumlanabilir. Mumlu bir yüzeye baskı uygulanamadığı için mumlama daima baskı yapıldıktan sonra uygulanır Mumlu yüzeylere tutkal da uygulanmaz, bunun için kulakların mumlanmadan kalması gerekir. Ancak yeni tip mumlar kartonların ısıl olarak yapıştırılmasına olanak verir. Hotmelt (sıcak eriyik), tutkal kullanımı da mumlu yüzeylerin yapıştırılması için başka bir alternatif olabilir. Kartonların farklı tip plastik filmler ya da alüminyum folyo ile birleştirilmesi bir laminasyondur. Laminasyon yalnızca kartona arzu edilen bariyer özellikler kazandırılmak için kullanılmaz, dekoratif amaçlı laminasyon da uygulanır. Yine kartonun yüzey görünümünün geliştirilmesi için istenildiğinde vernik ve lak uygulanabilir, içindeki ürünün görünmesi için karton ambalajın üzerine pencere açılabilir.Kartonun diğer ambalaj malzemeleri ile beraber kullanımıyla üretilen karton kutuların kullanım alanları daha da genişler. Yağlı bir gıda ürünü, dondurulmuş bir deniz ürünü, hamur işi birçok dondurulmuş gıdalar, kombinasyonlu karton ambalajlar kullanılarak ambalajlanabilir. Sıvı ürünlerin ambalajlanmasında da kombinasyonlu karton kutulardan yararlanılır. Karton kutunun üretimine başlanmadan önce kutunun yapısı tasarlanır. Yapısal tasarım sonucu taslak (blank) olarak adlandırılan yatay konfigürasyon elde edilir. Bu taslak kesilir, pilyaj yapılır ve katlanılarak kutu oluşturulur. Taslakların karton plakası üzerine mümkün olduğu kadar az atık oluşturacak şekilde yerleşmesi önemlidir. Karton kutunun taşıyıcı katman (web) ve levha büyüklüğü üreticinin ve baskı yapılacak makinenin büyüklüğü, kapasitesiyle yakından ilgilidir. Bunlar standartlaştırılmamıştır.Fırınlanabilir Karton Tepsiler: Fırınlanabilir karton tepsiler, 19701i yıllardan bu yana fırında ısıtılan ya da pişirilen ekonomik gıdalara artan talep üzerine geliştirilip piyasaya sürüldü. Fırınlanabilir karton tepsiler, mikrodalga enerjiyi geçirecek şekilde üretilir. Bu kaplar aynı zamanda hem elektrik hem de likit gaz ile çalışan fırınlarda işlevlerini yerine getirirler, enerjiyi randımanlı şekilde kullanırlar. Benzer işleve sahip diğer metal tepsilerle bu ambalaj kıyaslandığında karton tepsiler daha az enerji tüketir. Çok renkli baskı uygulanarak servis tabağı görevini üstlenmesi amaçlanmıştır. Fırınlanabilir karton tepsiler, donmuş gıdalardan özel gıdalar, ayak üstü yenen gıdalardan piknikte yenilen hazır gıdaların ve tatlıların ambalajı olarak kullanılır. Bu ambalajlar gıda dışında tıbbi ve çeşitli sanayi ürünlerinin ambalajlanmasında da kullanılır.Fırınlanabilir karton tepsiler iki çeşittir. Basınç ile şekillendirilmiş olanlar ve katlanarak şekillendirilmiş olanlar. Bunlar farklı yöntemlerle üretilir ve müşteriye kısmen tamamlanmış olarak sevk edilir. Basınç ile şekillendirilmiş tepsiler daha çok tanınıyor olup üç aşamada üretilir. Fırınlanabilen karton rulolar, önceden nemlendirilir ve sonra üzerlerine baskı uygulanır. Bu ıslak karton bir şekillendiriciden geçirilerek 3 boyutlu bir tepsiye dönüşür. Karton şekillendiriciye doğru beslendikçe ince iz yapılır (pilyaj uygulanır) sonra kesilerek taslak (blank) üretilir. Bu taslaklar (blanklar) kendi ağırlıkları ile kalıp presine beslenerek orada ısı ve basınç ile tepsiye dönüştürülür. Tepsiler; yuvarlak, oval, kare, dikdörtgen ve özel bölmeli olarak üretilir. 50'den fazla değişik pres tepsiler piyasada mevcut. Bu tip tepsilerin kapakları ısıl olarak yapıştırılan film olabileceği gibi rijid malzemeden geçme kapaklı da olabilir.Katlanabilen karton tepsiler katlanabilir karton kutular benzer yöntemle üretilir. Fırınlanabilir kartona genellikle ofset ya da rotogravür baskı uygulanır. Üretici daha sonra kesme kalıpları ile bunlara tepsi taslaklarına (blanklarına) dönüştürüp yassı durumda müşteriye gönderir. Tepsilerin kurulması ya ısıl yapıştırma ya da tutkallanarak yapılır. Katlanabilir tepsiler, genellikle dikdörtgen ya da kare şeklindedir ve çeşitli biçimlerde ve boyutlarda temin edilir. Bunların dondurulmuş gıda ambalajı olarak kullanımı yaygın. Katlanabilir tepsilerin dış tarafı genellikle kille kaplandığından bunların üstüne çizim ve baskı uygulanması olasıdır. Mu özellik nedeniyle dış ambalaj gereksinimi ortadan kalkar.Fırınlanabilir karton tepsilerde kullanılan karton sıradan olup esas olarak kendisine ısıya karşı dayanıklılık kazandıran ve aynı zamanda mikrodalga enerjiyi geçiren özel bir astardır. En çok kullanılan malzeme beyazlatılmış sülfat kartonun SBS'nin beyaz ya da boyalı PET’in ekstrüzyonu ile kaplanmışıdır. Bu tip kartonlar 200° C’ye kadar ısıya dayanır ve pek çok gıda ile uyumludur. PET astar sürekli bir bariyer oluşturur ve gıdanın yağının ve suyunun bulunduğu ambalajdan sızmasını önler. SBS karton, birçok hazır gıda uygulamalarında ve hamur işi gıda ambalajlarında kullanılır. Bu tip kaplara ısıl yapıştırma yoluyla çeşitli kapaklar kapatılabilir.Fırınlanabilir diğer bir tür astar da piyasada mevcut olmakla birlikte onların uygulama alanları daha sınırlıdır. Bu astarlara modifiye polyester ekstrüzyon astarlar ile akrilik ve akrilik silikon bileşimi astarlar dahildir. Bu astarlar birincil olarak fırın ürünlerinde yani kolay sıyrılıp çıkarmanın önemli olduğu durumlarda kullanılır. Ayrıca çeşitli gereksinimlere uygun fırınlanabilir astarlar da geliştirilmiştir. Fırınlanabilir karton tepsi üreticileri, SBS beyazlatılmış sülfat kartonunu hemen hemen bütün üretimlerinde kullanırlar. Genellikle kil ile astarlanmış SBS katlanabilir tip tepsiler için kullanılır. Karton Kutu Üretiminde Uygulanan Baskı YöntemleriKutu üretiminde dört çeşit baskı uygulanır:1- Ofset baskı, 2- Tipo baskı, 3- Flekso baskı, 4- Rotogravür (tifdruk)baskı.1- Ofset Baskı (Litografik Baskı): Ofset baskı, karton kutu üretiminde çok yaygın olarak kullanılır. Altı renge kadar baskı uygulamak olasıdır. Ofset baskıda baskı kalitesi çok yüksektir. 300.000 levhaya kadar baskılar için maliyeti de rekabete uygundur.2-Tipo Baskı: Küçük üretimler için ekonomik bir seçenek oluşturan tipo baskı karton kutuların baskısında uygulanan en eski yöntemdir.3- Flekso Baskı: Kısa süreli ve 1 ya da 2 renkli baskıya olanak verir.4- Rotogravür Baskı: 6-8 renkli çok yüksek kaliteli baskı elde edilir. Ancak rotogravür pahalı bir baskı yöntemi olup uzun ve yüksek tirajlı kutu baskılarında ekonomik bir çözüm olabilir.Karton Kutu Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Temel Kriterler * Ambalajlanacak ürünün şekli, büyüklüğü, birim ağırlığı ve ürünün yapısı, gıda ise; özel gereksinimleri, ayrıntılı olarak bilinmelidir.* Kutu üretiminde kullanılacak, ürünün özelliklerine göre seçilen kartonun özellikleri ( kaç gramdan hangi özelliklere sahip kartonla kutunun üretileceğinin tespit edilmesi).
* Kutu taslaklarının tipi, mümkünse ECMA Avrupa Kutu Üreticileri Derneği'nin kod numarası kullanılarak, ilgili ölçüler ayrıntılı bir teknik çizim üzerinde açıklanarak yapılması kutu üreticisinden istenmeli.
SOLVER KİMYA