MAKALELER / TANEN VE ÖZELLİKLERİ
TANENLER VE YAPISI
TANENLER VE KULLANILDIĞI ALANLAR.
Tanenler, polifenol yapısında ikincil metabolitler olup yüksek yapılı bitkilerin pek
çogunda bulunan ve suda çözünebilen bilesiklerdir. Ham deriyi tabaklama özelligiyüzyıllardır bilinen ve adını “tanen=tabaklama” kelimesinden alan tanenler,
sergiledigi çarpıcı özellikler nedeniyle gıda, ilaç ve tıp alanlarında pek çokarastırmaya konu olmustur. Tanenler; ellagitanenler, gallotanenler, komplekstanenler ve kondense tanenler olmak üzere dört temel gruba ayrılırlar. Molekül
agırlıkları 500-20000 Dalton arasında degismekte olup çok sayıda hidroksil grubuve fonksiyonel grup içermekte ayrıca protein ve di
ger makro moleküllerle birlikteçapraz baglar olusturabilmektedir. Tanenler; proteinler, mineraller, nisasta vesindirim enzimleriyle kompleks olu
sturarak gıdaların besleyici degerinde azalmayaneden olmaktadır. Tanen içerigi yüksek bazı gıdaların çok fazla tüketilmesinin bazıkanser türlerini tetikledi
gine iliskin çalısmalar mevcuttur. Ancak bu durumun yanısıra belli oranlarda tanen içerigine sahip pek çok bitkisel gıda kan basıncınıdü
sürme, kanın pıhtılasmasını hızlandırma ve serum lipit düzeyini düsürme gibifizyolojik özellikler göstermektedir. Bahsedilen olumlu ve olumsuz bütün
özelliklerin sergilenmesi tanenlerin cinsi ve dozajı ile alakalıdır. Tanenlerin
antikanserojen, antimutajenik, antimikrobiyal ve antiviral özelliklere sahip
oldugunu belirten pek çok bilimsel yayın mevcut olup bu çalısmada tanenlerinyukarıda bahsedilen özellikleri derlenmistir.
TANENLER VE KABAKLAMA
Ham deriyi tabaklama özelligi yüzyıllardır bilinen ve adını “taneng=tabaklama”kelimesinden alan tanenler, sergiledigi çarpıcı özellikler nedeniyle gıda, ilaç ve tıpalanlarında pek çok ara
stırmaya konu olmustur. Bazı kaynaklarda tanenler tannikasit adıyla da bilinmektedir. Tanenler kestane, mese, mese palamudu, sumak gibiyüksek yapılı bitkilerde yo
gun sekilde bulunan, kimyasal yapıları oldukçadegiskenlik gösteren ve molekül agırlıkları 20000 daltona kadar ulasabilen sudaçözünebilen polifenolik karakterli bile
siklerdir. Bitkinin kabuk, kök, yaprak, meyveve tohum kısımlarında bulunabilen tanenler açık sarıdan beyaza, parlaktan mata
kadar degisen görsel özellikler sergileyen gevsek yapılı buruk tatta bilesiklerdir (1-
Tanenlerin Yapıları ve Sınıflandırılmaları
Tanenler; ellagitanenler, gallotanenler, kompleks tanenler ve kondense tanenler
olmak üzere dört temel gruba ayrılırlar. Gallotanenler; galloil üniteleri veya
bunların meta-depsidik türevlerinin çesitli seker, katesin veya triterpenoidünitelerine baglanmasıyla olusan tanenlerdir. Ellagitanenler; en az iki galloilünitesinin birbirine C-C ba
gı ile baglandıgı ve glikozidik bag ile baglanmıs katesinünitesi içermeyen tanenlerdir. Kompleks tanenler; katesin ünitelerinin glikozidikba
gla gallotanenler veya ellagitanenlere baglandıgı tanenlerdir. Kondanse tanenler ise, katesin ünitelerinin 4., 6. veya 8. karbonlar üzerinden birbirine baglanmasıylaolusan oligomerik veya polimerik proantosiyanidinlerdir
Tanenlerin Beslenme ve Saglık Üzerine Etkileri
Tanenler genel anlamda bir besin ögesi olarak degerlendirilmezler. Proteinlerle,nisastayla ve sindirim enzimleriyle kompleks olusturarak gıdaların besin degerindeazalmaya neden olurlar . Ayrıca, polifenol oksidaz enziminin neden oldu
guesmerlesme reaksiyonları nedeniyle gıda teknolojisi açısından da arzu edilmezler.Vitamin ve minerallerin yararlılı
gını olumsuz yönde etkilemektedirler. Tanenvarlıgında A ve B12 vitaminlerinin, ayrıca iki degerli demir iyonuyla kompleksolu
sturarak ta demirin emilimlerini azaltmaktadır Tanenler, özellikle kondense tanenler, yasamsal açıdan önem arz eden sindirimenzimlerinden pektinaz, amilaz, lipaz, proteolitik enzimler, B-galaktozidaz, selülaz
ve tahılları fermente eden mikrobiyal enzimleri inhibe ederler. Gastrointestinal
bölgede ise etkilerini proteinleri daha az sindirilebilir komplekslere dönüstürerekgösterirler. 1 mol tanenin 12 mol proteini baglayabilme kapasitesi vardır
Tanenlerin Kanserojen Aktiviteleri
Güneydogu Asya ve Hindistanın dogu bölgelerinde “betel nut” adıyla bilinen vegenellikle aksam yemeklerinden sonra keyif verici özellikleri nedeniyle tüketilenmeyvenin %11-26 tanen içeri
gi nedeniyle yanak ve gırtlak kanserlerine nedenoldugu bildirilmektedir Çay tüketimi ile mide, akci
ger ve böbrek kanserleri arasında pozitif korelasyonoldugu da tespit edilmistir. . Tanenlerin kanserojen etkileri DNA yı mutasyonau
gratmalarından ziyade hücreleri tahris etmelerine baglanmaktadır. Tanenlerin belirtilen kanserojen etkileri yalnız baslarına degil diger bazı moleküllerle birlikteolusturdukları da belirtilmektedir.
Antimutajenik ve Antikanserojenik Aktivite
Uzakdogu ülkelerinde bol miktarda tüketilen, tanen içerigi yüksek yesil çayın midekanserine neden olan tümörlerin olusumunu engelledigi degisik arastırıcılartarafından belirtilmi
stir . Denek hayvanları üzerinde ellajik asit ile yapılançalısmalarda bu maddenin kolon, gırtlak, karaciger, akciger, dil ve deri kanseri
olusumlarını önemli ölçüde engelledigi belirlenmis ve ellajik asidin kanser
tedavisinde kullanılabilecek potansiyel bir kemoterapi ajanı olabilecegi ortayakonmu
stur . Degisik mikroorganizmalar üzerinde gerçeklestirilen çalısmalardada taninlerin önemli bir antimutajen madde oldugu bildirilmektedir. Tanenlerinantikanserojenik ve antimutajenik etkileri sahip oldukları antioksidatif özelliklere
baglanmaktadır .
Antimikrobiyal Etki
Taninler özellikle hasat edilmeden önce meyvelerde meydana gelebilecek
mikrobiyal enfeksiyonlara karsı dogal bir savunma mekanizması olustururlar.Tanenlerin küfler, mayalar, bakteriler ve bazı virüsler üzerine önemli düzeyde
antimikrobiyal etkileri bulunmaktadır. Antimikrobiyal etki mikrobiyal enzimler
veya bunların substratları ile tanenlerin degisik kompleksler olusturarak solunumunkesilmesine ayrıca hücre membranlarında elektron tasıma sistemlerinin tahripolmasına ve taninlerin
selat özelligi nedeniyle esansiyel metalleri inaktive etmesinebaglanmaktadır.
Saglık Üzerine Diger Etkiler
Tanenler içerisinde yer alan ellajik asit kan pıhtılastırıcı olarakkullanılabilmektedir. Ayrıca ellajik asidin kan basıncını düsürücü yönde etkileri demevcuttur . Taninlerin di
ger bir üyesi olan tannik asit ise böcek ve yılanzehirlerine karsı panzehir olarak kullanılabilmekte, bunun yanı sıra serum lipitdüzeyini dü
sürmekte, insülin salgılanmasını düzenleyici etkide bulunmakta,bagısıklık sistemini kuvvetlendirici yönde etki yapmakta, mite alerjisine karsıkoruyucu etki göstermekte ve yanık tedavilerinde kullanılmaktadır. Ancak
taninlerin belirtilen bu özellikleri laboratuvar ortamlarında kobaylar üzerinde
denendiginden yaygın kullanıma geçebilmesi için klinik bulgularla desteklenmeyeihtiyaç göstermektedir.
Sonuç
Gıdalarda degisen oranlarda bulunan tanenlerin saglık üzerine pek çok etkisibulunmaktadır. Büyük miktarlarda tüketilen taninler beslnem bozuklukları, kanser
olusumları gibi saglık açısından olumsuz etkilere neden olurken yeterli dozlarda vedogru bir kullanımla vücuda alınan taninlerin pek çok olumlu etkisi de göz ardıedilmemelidir. Taninlerle ilgili olarak gerçekle
stirilecek çalısmalarda; insanmetabolizması üzerindeki kaderleri, hedef organlar üzerinde kanserojen mi yoksa
anti kanserjen mi oldukları, bünye içerisinde çalısma mekanizmaları ve ilaçsektöründe pratik olarak kullanılabilme potansiyelleri açık ve net olarak
belirlenmektedir.
SOLVER KİMYA