MAKALELER / TOPRAKTA PEDOJENEZDEKİ OLAYLAR

. PEDOJENEZDEKİ OLAYLAR 

 Podzolleşme :

 Podzol,soğuk ve nemli iklim bölgelerinde iğne ve geniş yapraklı orman örtüsüaltında teşekkül eden bir topraktır. Yağış fazla olduğu için Ahorizonunda yıkanma B horizonunda birikme hüküm sürmektedir.

Toprakyüzeyinde genellikle mineral toprak katından kesin bir sınırla ayrılanhumus tabakasından kaynaklanan organik asitler topraktan sızan sularlaalt taraflara doğru hareket ettiğinde, mineral toprak maddesindekidemir ve alüminyum oksitleri yıkayıp taşımaktadır. Ancak toprakiçerisindeki silisin büyük bir kısmı yıkanmadan kurtulup üst horizondakalmaktadır.

 Bu da toprağın soluk bir boz renk almasına nedenolmaktadır. Rusça pod altı, zola da kül manasına gelmekte olup külrenkli topraklar anlamındadır. Bu toprakların alt horizonlarında hardpan adı verilen sert tabakalar oluşmaktadır. Bu sert tabakalar çoğuzaman bitki köklerinin ilerlemesini zorlaştırmakta bu nedenle deburalarda bitki gelişmesi zorlaşmaktadır.

Podzolleşmeninmeydana gelebilmesi için; organik maddenin birikmesini sağlayan soğuk –serin ve yağışlı iklim, bilhassa iğne yapraklılardan ibaret ormanörtüsü, ana materyalin ince bünyeli ve kireçli olmaması ile suyunhareketini engelleyecek yüksek taban suyunun olmaması gerekmektedir.

Podzolleşmeolayının etkili olduğu topraklar ise, podzol, gri kahverengi podzolik,kahverengi podzolik, kırmızımsı podzolik, sarı podzolik bazı preritundra topraklarıdır.

Lateritleşme :

 Lateritleşme,özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde fazla yağış ve sıcaklıkşartları altında meydana gelen yoğun bir ayrışma sonucunda toprakyüzeyindeki silisin önemli ölçüde yıkanması ve demir ile alüminyumoksitçe zengin bir killi materyalin kalması ile karakterizeedilmektedir. Genel olarak tropikal bölgelerde gür bir vejetasyonörtüsü bulunmasına rağmen, toprak yüzeyinde humus ya hiç yok ya da çokazdır. Bunu nedeni toprak yüzeyine intikal eden organik artıklarorganizmalar tarafından çok çabuk olarak parçalanmakta ve fazla yağışnedeniyle topraktan yıkanarak uzaklaşmaktadırlar.

Bunun yanındatoprakta bulunması gereken Ca, Na, K ve Mg gibi çözülebilir bazlar datopraktan önemli ölçüde arınmış durumdadır. Bu topraklarda ayrışmanınson safhasında kırmızı veya sarı renkli hidrate oksitten oluşan killermeydana geldiği için laterit adı verilmiştir. Later Latince de kiremitdemektir. Kısaca lateritleşme olayında topraktaki bazlarla birliktesilis de yıkanmakta ve geriye demir ile alüminyum oksitçe zengin killimalzeme kalmaktadır.

 Kalsifikasyon (Kireçlenme) :

 Buolay, kurak ve yarı kurak bölgelerde cereyan eder. Yağış azlığındandolayı Ca gibi katyonlar yıkanmamaktadır. Ancak, yağış miktarına göresadece A horizonundaki CaCO3 bir miktarı yıkanmaktadır. Böylecetoprağın alt horizonunda beyaz renkte yumrular ve lekeler halindekarbonat birikim zonları oluşur.

Toprakta baz saturasyonu yüksekolduğundan genellikle alkalen reaksiyon gösterirler. Bu olay çernezyom,kahverengi, kestane renkli topraklar ile çöl topraklarında görülür.

Çoraklaşma (Tuzlaşma) :

Çoraklaşmaveya salinizasyon, kurak ve yarı kurak bölgelerde bilhassa taban suyuseviyesinin yüksek olduğu kapalı havzalarda meydana gelmektedir. Busahalarda ana materyali oluşturan depolarda tuz varsa, bu tuzlarkapilarite ile yüzeye kadar yükselirler, suyun buharlaşması sonucundatoprak yüzeyinde ya da muhtelif derinliklerde birikirler.

İşte,toprağın alt horizonunda veya ana materyalde bulunan tuzların toprakyüzeyine çıkması olayına tuzlaşma denir. Tuzlaşma sonucunda hasıl olanbu tip topraklara solonçak denilmektedir. Bu topraklar bol miktarda Na,Ca, K ve Mg tuzları ihtiva etmektedir. Ayrıca tuzlar klorür, sülfat,karbonat ve bikarbonat halinde de olabilirler.

Bu olaydrenajı iyi olmayan, ana materyalinde tuz bulunan sahalarda sulamasonucunda da meydana çıkmaktadır. Drenaj iyi olmadığından suda eriyikhalde bulunan tuzlar, kapilarite ile yüzeye çıkmakta ve buharlaşmasonucunda burada birikmektedir.

Alkalileşme (Solonizasyon):

Buolay da tuzlaşma olayı gibidir. Ancak toprak çözeltisinde bulunasodyum, diğer tuzlara nazaran daha azladır. Toprak kolloidlerindebuluna Ca ve Mg , Na ile yer değiştirir. Böylece toprakta değişebilirkatyonlar arasında sodyum hakim duruma geçer. Sodyum katyonununtoprakta yükselmesi ile toprağın pH’ ı da yükselerek kuvvetli alkalenolur (pH 8.5’ ten daha fazla).

Gleyleşme :

Tabansuyu seviyesinin yüksek olduğu drenajı bozuk alanlarda meydana gelir.Taban suyu şartları altında oksijen yokluğundan dolayı demirbileşikleri indirgenir ve buna bağlı olarak da mavimsi, boz, yeşilimsirenkler teşekkül eder. Buna karşılık taban suyu seviyesinin alçalmasıile de oksitlenme şartları ön plana geçer ve sarı esmer ya dakırmızımsı renkler oluşur. Netice itibariyle taban suyunun etkisiylerenk lekelerinden ibaret bir zon meydana gelir ki, buna gley zonu, buolaya da gleyleşme adı verilir.

                                                                 SOLVER KİMYA